Carita Pantun SANG PRABU JAKA SUSURU

Carita pantun kaasup salah sahiji karya sastra Sunda buhun anu sok dipagelarkeun dina acara husus, upamana dina acara ngaruat imah, ngaruat lembur, atawa dina rengse panen, jeung sajaba ti eta. Magelarkeunna sok dipiring ku kacapi. Jalma anu magelarkeunna disebut juru pantun atawa tukang pantun sarta biasana tara ningali (lolong), tapi aya oge anu normal (bisa ningali). Kiwari mah geus langka anu magelarkeun carita pantun. Malahan mah juru pantunna geus langka deuih.

Samemeh ngalalakonkeun eusi carita pantun biasana dimimitian jeung ditutup ku macakeun rajah, nu sok disebut rajah bubuka jeung rajah panutup.

SANG PRABU JAKA SUSURU

Di Désa Sukaramé, Kacamatan Ciranjang,
kabawah ka Kabupatén Cianjur ayeuna,
aya lembur anu nelah Lembur Susuru,
lembur anu mibanda ajén carita,
nyaéta patilasan Sang Prabu Jaka Susuru,
sakumaha anu kaunggel,
dina carita anu dicaritakeun deui.

Kocapkeun di Nagara Pajajaran,
nagara anu subur mamur,
gemah ripah loh jinawi.
Ari anu jadi rajana harita,
Sang Prabu Siliwangi nu katujuh.
Raja anu adil tur wijaksana,
anu matak katurut ku abdi-abdina.

Kangjeng Raja kagungan putra pameget,
keur sumedeng rumaja putra,
belekesenteng buta tulang buta daging.
Ari rupina kasép taya babandinganana,
dedeg sampé rupa hadé,
dibarung ku hadé tata hadé basa.
Dupi kakasihna anu kaceluk,
Radén Munding Mintra Kasiringan Wangi.

Ari dina hiji poé Sang Raja magelaran,
dideuheusan ku patih, parabupati,
jeung paramantri ponggawa sakabéh.
Sami hémpak di paséban balé agung.
Sang Raja mundut tinimbangan,
réh putrana rék dijenengkeun bupati,
di hiji kabupaten anyar,
anu kudu diadegkeun ku sorangan.

Sang Raja mariksa anu sami hémpak,
“Kumaha sapuk atawa henteu?
Upama aya anu henteu sapuk,
mending caritakeun baé ayeuna,
urang badamikeun kumaha hadéna.”
Nu dipariksa ngawalon saur manuk,
yén ngiringan kana pangersa Sang Raja.
“Sukur ari kabéh geus sapuk mah.”

Pok Sang Raja ngalahir ka putrana,
“Éta kabupa¬tén anyar téh kudu di wétan.
Pék téangan tempat pinagaraeun
anu aya di Tatar Alas Pasagi Wétan.
Tempat anu kacida alusna
pikeun dijadikeun nagara anyar.
Jig geura indit ti nagara ayeuna kénéh,
meungpeung ninggang dina mangsa nu utama.”

Méméh angkat ngantunkeun nagara,
Radén Munding Mintra Kasiringan Wangi,
dipaparin jimat ku nu jadi ramana.
Nyaéta Makuta Siger Kancana
jeung Lawé Domas Kinasihan,
minangka tanda seuweu-siwi Siliwangi,
pencaran ti Nagara Pajajaran.

Sanggeus nyungkem ka kang rama,
Radén Munding Mintra Kasiringan Wangi,
nembé jengkar ti karaton,
di¬iring ku dua mantri kapetengan,
Sewana Giri jeung Sewana Guru,
nu baris ngaping ngajaring,
salami lumampah milari pinagaraeun
di Tatar Alas Pasagi Wétan.

Radén Anom angkatna badarat,
asruk-asrukan nyorang leuweung geledegan,
leuweung ganggong simagonggong,
leuweung luwang-liwung harieum geueumeun.
Ti poé ka poé lumampah taya reureuhna.
Dahar paké teu pati kapaliré,
saré ogé sakadar tamba palay.

Barang nepi ka hiji tempat,
reg tiluanana ngarandeg,
ngawas-ngawas patempatan.
Di dinya téh tanahna léndo,
caina curcor, kaayaanana hadé,
nu biasa disebut galudra ngupuk.
Cindekna pantes kacida pinagaraeun.

Radén Munding Mintra Kasiringan Wangi,
énggal baé muja semedi,
nyu¬hunkeun pitulung Sang Hiang Otipati,
supaya éta tempat téh jadi nagara.
Panedana ditampi ku Nu Kawasa,
harita kénéh di dinya téh jleg baé jadi nagara.

Nagara teuing ku santosa,
bénténgna lima ngajegir,
hiji bénténg beusi, hiji bénténg waja,
hiji bénténg tambaga, hiji bénténg pérak,
hiji deui bénténg beusi purasani.
Karatonna ayana di tengah-tengah,
alus agréng sarta agem taya bangsana,
wantuning buatan Déwa.

Radén Munding Mintra Kasiringan Wangi,
lajeng menekung deui ka Déwa,
nyuhunkeun pibaladeun: 8000 satria,
80.000 perjurit jeung 80 badéga
nu pinguruseun karaton.
Éta ogé tinekanan deui baé,
ku Déwa dilaksanakeun.

Dadak sakala nagara téh geus jadi ramé,
gegek cacah jiwana, dug-deg paimahanana.
Radén Munding Mintra Kasiringan Wangi
miwarang hiji utusan ngadeu¬heusan ka ramana,
unjuk uninga yén nagara parantos ngadeg,
sakalian nyuhunkeun pingaraneun éta nagara.

Gancangna carita baé,
Utusan geus balik deui ti Pajajaran,
nagara anu anyar diadegkeun téh
dipaparin ngaran ku Raja Pajajaran,
nyaéta Nagara Tanjung Singuru,
sarta rajana dipaparin jenengan
Sang Prabu Jaka Susuru.

Nagara Tanjung Singuru,
lami-lami janten nagara kerta raharja,
pangeusina beuki tambah gegek baé.
Tapi Sang Prabu Jaka Susuru,
ngarasa keueung cuang-cieung,
taya batur pakumaha dina sela-sela
ngaheuyeuk dayeuh ngolah nagara,
ku margi henteu kagungan praméswari.

Anjeunna nimbalan Mantri Sewana Guru
nga¬jugjug ka Nagara Bitungwulung,
réh aya selenting bawaning angin
yén Bupati Bitungwulung,
Pangéran Jungjang Buana,
kagungan putra istri dua.
Jenenganana Sekar Jayanti,
jeung adina Jayanti Kembang.

Sadatangna ka Bitungwulung,
Mantri Sewana Guru nepikeun maksudna,
ditampi ku Pangéran Jungjang Buana.
Ngan Ki Mantri teu werat salahsahijina,
lantaran putri duanana ogé gareulis,
geulis lain pupulasan sagala-galana,
surup pisan kana jadi praméswari.

Antukna baé éta putri téh dilamar duanana.
Ku ramana disanggakeun duanana.
Harita kénéh ogé dua putri dijajapkeun,
disarengan ku ramana diiring upacara.
Teras baé duanana diréndéngankeun
sareng Sang Prabu Jaka Susuru
di Nagara Tanjung Singuru.

Der baé atuh pesta ramé kacida,
tujuh poé tujuh peuting taya eureunna.
Tatabeuhan ngageder beurang-peuting.
Jalma daratang ti suklakna ti siklukna,
kabéh tamplok minuhan alun-alun,
némbongkeun kabungahna ka nu jadi raja,
yén ayeuna tos kagungan praméswari,
anu geulis kawanti-wanti, sadua-dua.

Sigeug heula anu keur oléng-pangan¬tén.
Kocap aya hiji raja di Gunung Gumuruh,
kakasihna Badak Tamela Sukla Panarak Jaya.
Éta raja di karatonna disarengan ku rai istri,
jenengan Ratna Kembang,
réh anjeunna teu acan kagungan garwa.
Lain teu niat lain teu hayang, cenah,
ngan nganti-nganti wanci nu mustari.

Ari éta Nagara Gunung Gumuruh,
pere¬nahna henteu jauh ti Tanjung Singuru.
Malah tepung wates jeung Tanjung Singuru.
Jadi waktu pésta réndéngan Sang Prabu Susuru,
karaméan nu sakitu matak geunjleungna,
hawar-hawar kadangueun ku Badak Tamela.
Katambah-tambah loba rahayat nagrina,
anu indit sirib ngadon lalajo karaméan pésta.

Nya tuluy mariksakeun ka raina,
“Nyai, di mana pésta anu kakuping téh?
Jeung méstakeun naon deuih?
Jigana henteu jauh ti nagara urang,
da loba rahayat urang anu ngadon lalajo.”
Ku Ratna Kembang di¬walon,
yén putra Bupati Bitungwulung duanana
diréndéngankeun ka Prabu Jaka Susuru,
péstana diayakeun di Tanjung Singuru.

Badak Tamela kacida ngarénjagna,
bendu munggah ngagugudug,
amarah munggah henteu kawadahan,
réh anjeunna aya manah ka éta dua putri,
dikemu ti baréto diceungceum ti baheula.
Ari ayeuna, geus meujeuhna manjing sawawa,
diiwat ku raja anyar tatanggana.
Duanana deuih, teu nyésakeun keur batur.

Badak Tamela ka luar ti karaton,
ngajugjug ka Tanjung Singuru
karepna gilig rék ngiwat putri nu dua.
Sajajalan anjeunna hulang-huleng,
néangan akal anu rikip tur lantip.
Barang geus manggih, nyéh seuri sorangan.
Raja anyar anu dianggapna cucungah,
baris meunang wawalesna anu satimpal.

Teu kungsi lila geus nepi baé ka nu dijugjug.
Ngajanteng sakeudeung hareupeun lawang jaga.
Mundut diunjukkeun ku nu ngajaga karaton,
tuluy Badak Tamela téh ngadeuheus
ka Prabu Jaka Susuru di srimanganti,
api-api nu rék ngabakti tawis katineung,
ka raja anu keur oléng pangantén.
Pok unjukan Badak Tamela unjukan,
“Nu mawi Kakang ngadeuheus téh
seja nyanggakeun tawis kagegelan,
nyaéta inten sagedé énéng.
Nanging aya hanjakalna saeutik.
Ku tina sakitu gedé¬na éta inten,
teu aya nu bisa ngajungjung-jungjungkeun acan.”

Sang Prabu Jaka Susuru katingal saregep,
kataji ku cariosan Badak Tamela.
Pok Badak Tamela sasuran deui.
“Rupina moal aya nu iasa nyandak éta inten,
anging Kang Rai Prabu Jaka Susuru,
anu kamashurkeun bedas tur sakti.
Dupi éta inten téh ayana di Kawas Domas.”

Prabu Jaka Susu¬ru téh percanten baé
kana sagala cariosan Badak Tamela téh.
Anjeunna geus teu kaampeuh,
palay geura ngéngingkeun éta inten.
Sanaos diwagel ku praméswari duanana,
anjeunna henteu ngagugu.
Pangrasana luhu élmu loba pangarti,
piraku henteu bisa kitu-kitu acan mah.

Teras baé anjeunna angkat ka Kawah Domas,
diiring ku Sewana Guru katut Sewana Giri.
Barang nepi ka biwir Kawas Domas,
tiluanana disuntrungkeun ku Badak Tamela,
gebrus baé kana kawah anu panas,
sarta tuluy éta kawah ditutup ku batu gedé.
Geus kitu Badak Tamela gura-giru balik deui,
muru ka Tanjung Singuru rék ngiwat putri.

Sekar Jayanti jeung Jayanti Kem¬bang
wantuning terusing kusumah,
duanana meunang wirasat goréng,
yén baris aya nu ngiwat.
Pikeun tanda yén satia ka carogé,
tuluy baé duanana ngalolos ti karaton,
mubus ka leuweung anu suni.
Nyaung-nyaung di tempat anu singkur.

Lami ti lami, dua putri téh kakandungan.
Barang nepi kana bulanna,
brol duanana babar patutur-tutur.
Putrana pameget kawas nu kem¬bar,
rupina kasép ngala ka ramana.
Murangkalih mulus banglus taya kuciwana.

Aya taunna éta dua pramés¬wari
hirup di leuweung katut dua putrana.
Pipindahan henteu netep di hiji tempat.
Lila-lila ka luar ti pileuweungan,
nya anjog ka Nagara Tanjung Sembara.
Din hiji mangsa, ngadeuheusan ka rajana,
nyarioskeun lalampahan ti awal nepi ka ahir.

Éta raja saé pisan pangangkenna
ka éta dua praméswari jeung putrana.
Dipernahkeun di karaton disaé-saé.
Ari jenengan nu jeneng raja di dinya,
nyaéta Prabu Gajah Kumarasakti.
Praméswarina kagungan dua,
Purba Déwata jeung Ratna Déwata.

Tina welasna ka Prabu Jaka Susuru,
énggal baé Gajah Kumarasakti mepek balad,
badé ngarurug Badak Tamela
nu harita ngajabel Nagara Tanjung Si¬nguru.
Sanggeus samakta prajurit katut pakarangna,
leugeudeut baé ti dayeuh Tanjung Sembara.
Ngajugjug ka Nagara Tanjung Singuru.

Badak Tamela geus tata-tata,
metakeun panganggo jeung pakarangna,
karepna rék némbongkeun kasakténna.
Badak Tamela kaluar ti karaton,
tuluy baé mapag musuh lir banténg ngamuk.
Balad-balad Tanjung Sembara patinggolépak,
dicacar bolang ku Badak Tamela.

Ningali galagat kitu,
Gajah Kumarasakti maju ka kapalangan.
Der perang tanding kacida ragotna.
Lila-lila Badak Tamela kasoran,
éléh jajatén ku Gajah Kumarasakti.
Badak Tamela teu bisa nyanggapulia,
tungtungna karingkus ku Gajah Kumaraksti.

Badak Tamela anu geus éléh jajatén,
ménta ampun ka Prabu Gajah Ku¬marasakti.
“Ampun Sang Prabu, kula ménta dihampura,
ménta hirup jeung huripna.”
Prabu Gajah Kumarasakti nimbalan,
Gajah Tamela baris dipaparin ampun,
tapi Prabu Jaka Susuru jeung pangiringna,
kudu dikaluarkeun deui ti Kawah Domas.

Gura-giru Badak Tamela ka Kawah Domas.
Batu gedé anu nutupan éta kawah,
diangkat tuluy dialungkeun jauh pisan,
kawantu Badak Tamela tanagana bedas.
Énggalna Prabu Jaka Susuru.
kitu deui Sewana Giri jeung Sewana Guru,
dikaluarkeun ti jero Kawah Domas.

Badak Tamela nyuhunkeun ampun,
bari ngabaktikeun rayina téa,
anu geulis Ratna Kembang.
Pangbaktina ku Prabu Jaka Susuru ditampi,
sarta tuluy Badak Tamela dijenengkeun
jadi bupati di Gunung Gumuruh.
Anu kabawah ku Nagara Tanjung Singuru.

Sasumpingna ka dayeuh Tanjung Singuru,
Sang Prabu Jaka Susuru silihrangkul
sareng Prabu Gajah Kumarasakti
nawiskeun tumarima kana pitulungna.
Ger pésta, tujuh poé tujuh peuting.
Leuwih rongkah ti nu enggeus-enggeus.
Lantaran sasatna éta pésta,
dipiluan ku abdi-abdi ti tilu nagara.

Sang Prabu Jaka Susuru teras-tumeras
ngeréh Nagara Tanjung Singuru,
diaping ku tilu praméswari: Sekar Jayanti,
Jayanti Kembang, jeung Rat¬na Kembang.
Tambih-tambih suka manahna,
ku margi ayeuna tos kagungan dua putra.
Ceuk sakaol, Prabu Jaka Susuru téh,
patilasanana natrat di Lembur Susuru téa.

Terima kasih telah berkunjung di blog amatir saya ^_^ atas segala kekurangan ataupun ingin Wallpaper dan Cerita lainnya silahkan tulis di komentar.

Hatur Nuhun.

Sumber : Dongeng Uing

Carita Pantun CIUNG WANARA

Carita pantun kaasup salah sahiji karya sastra Sunda buhun anu sok dipagelarkeun dina acara husus, upamana dina acara ngaruat imah, ngaruat lembur, atawa dina rengse panen, jeung sajaba ti eta. Magelarkeunna sok dipiring ku kacapi. Jalma anu magelarkeunna disebut juru pantun atawa tukang pantun sarta biasana tara ningali (lolong), tapi aya oge anu normal (bisa ningali). Kiwari mah geus langka anu magelarkeun carita pantun. Malahan mah juru pantunna geus langka deuih.

Samemeh ngalalakonkeun eusi carita pantun biasana dimimitian jeung ditutup ku macakeun rajah, nu sok disebut rajah bubuka jeung rajah panutup.

CIUNG WANARA

Nagara Galih Pakuan kaceluk nagara ma’mur,
kawéntar murah sandang murah pangan.
Rajana anu wijaksana sarta adil palamarta,
kakasihna Sang Permana di Kusuma.
Kagungan dua praméswari,
anu sepuh jenengananaNaganingrum,
anu anom Déwi Pangrenyep jenenganana.

Hanjakal, Sang Raja teu acan kagungan putra,
sanaos teu kendat neneda ka Nu Kawasa.
nanging weléh teu acan dikabul baé.
Sakitu anjeunna kagungan praméswari dua,
ditambih ku pirang-pirang selir gareulis.
Ari ponggawa anu diasih ku Sang Raja,
nyaéta Mama Léngsér nu jadi sesepuh karaton,
jeung hiji mantri anu nelah Arya Kebonan,
kapetengan sareng kapercantenan Sang Raja.

Kacarita hiji poé Sang Pérmana di Kusuma,
nuju kulem dijagi ku paraselir katut parekan.
Sabot kitu torojol Mantri Arya Kebonan,
maksudna rék ngadeuheus ka Kangjeng Raja.
Ningali kaayaan Kangjeng Raja nuju kitu,
ngadeuheusna kandeg, pok baé humandeuar,
“Bener, ngeunah jadi ratu mah,
teu cara aing hirup téh taya kasenangan.
Matak naon, lamun aing jadi raja!”

Éta omongan kadangueun ku Kangjeng Raja;
anjeunna gugah bari nyaur Arya Kebonan.
Nu disaur teu aya pikir rangkepan,
gancang baé ngadeuheusan, cong nyembah,
gék diuk bari tungkul payu¬neun raja.
Dawuhan Raja, “Manéh téh hayang jeneng raja?”
Arya Kebonan ngarasa kagét jeung isin,
teu nyangka omongna kadangueun ku Sang Raja.
Batan bisa nga¬walon mah kalah tambah ngeluk.

Sang Raja ngadawuh deui,
“Omong manéh kadéngé kabéh ku kami.
Lamun enya manéh hayang jeneng raja,
sarta sanggup ngalaksanakeun papancénna,
ku kami rék dicoba. Ayeuna kami rék tapa.
Nagara Galih Pakuan saeusina,
ku kami rék dipasrahkeun.
Tapi inget kudu adil palamarta,
sarta manéh ulah ganggu ka praméswari.
Kumaha manéh sanggup?”

Arya Kebonan ngahuleng sajongjongan,
geus kitu cong nyembah, pok unjukan,
“Nun Gusti, bendu disuhun duka disangga,
abdi Gusti neda sih hapuntenna.
Upami abdi Gusti badé dijantenkeun wawakil Gusti,
kateda kasuhun pisan, ditampi ku asta kalih.”
“Sukur atuh ari sanggup mah,” dawuh Sang Raja,
“Sa¬lila kami tapa, manéh anu ngawakilan,
jeung ayeuna ngaran manéh dilandi,
Radén Galuh Barma Wijaya Kusuma.”

Sanggeus masrahkeun kalungguhanana,
Kangjeng Raja sidakep sinuku tunggal,
les leungit tanpa lebih ilang tanpa karana,
jadi pandita di Gunung Padang,
anu terasna katelah Ajar Sukaresi.
Tapi saurang ogé teu aya anu terang,
yén anjénna téh asal Ratu Galih Pakuan.
Ku margi dina waktu ngaleungitna tadi,
nu nyaho téh ngan duaan baé,
nyaéta Arya Kebonan jeung Mama Léngsér.

Raja anyar, Radén Galuh Barma Wijaya Kusuma,
ujug-ujug pudigdig rasa manéh jadi raja,
teras linggih dina korsi karajaan.
Pok nim¬balan ka Mama Léngsér,
“Hé Léngsér, manéh kudu nakol bendé,
uarkeun ka abdi-abdi yén Kangjeng Raja,
Sang Permana di Kusuma ayeuna anom deui,
nya kami buktina. Lamun manéh kumawani,
nyaritakeun kajadian nu saenyana,
ulah sambat kaniaya, tangtu ditugel jangga.”

Léngsér henteu ngeunah haténa,
tina urut batur sakulah-sakolih,
ayeuna kudu disembah-sembah,
turug-turug sakitu kumalungkungna.
Méméh indit manéhna nyembah,
tapi nyembahna ku suku lain ku leungeun.
“Hé Léngsér, naha nyembah ku suku ka Ratu?”
Walon Léngsér, “Ih, bawaning ku suka haté,
Raja Sepuh anom deui, tur kasép taya bandingna.”
Saur Raja, “Sukur atuh ari atoh mah.”

Gancangna carita, Léngsér nabeuh bendé,
bari awong-awongan di alun-alun,
nguarkeun ka sakabéh abdi-abdi,
yén Sang Raja ayeuna anom deui.
Teu kungsi lila éta béwara geus nerekab,
sumebar ka suklakna ka siklukna.
Abdi-abdi nagara Galih Pakuan percaya.
Wantuning Sang Permana di Kusuma téh,
kaceluk ratu sakti mandraguna.
Ari éta Raja Anyar beuki kumagungan baé.

Kocapkeun dina hiji poé,
dua praméswari ngadeuheusan Sang Raja,
nyarioskeun aranjeunna sami ngimpén,
karagragan bulan kana pangkonan,
tur geus ditorah ku Ajar Sukaresi,
duanana bakal karagungan putra.
Ngadangu piunjuk praméswari kitu,
Sang Raja ngaraos hélok,
tuluy aya karep hayang nyoba-nyoba,
kana wewesén jeung kasaktén Ajar Sukaresi.

Praméswari duanana didangdanan siga bobot,
anu saurang dipiwarang ngandung kawali,
anu saurang deui kedah ngandung bokor emas.
Ajar Sukaresi disaur ti Gunung Padang.
Barang jol ogé Ki Ajar, dipariksa ku Sang Raja.
Saurna, “Coba Ki Ajar sebutkeun,
ieu pawa¬rang nu dua bobot atawa henteu?”
Walon Ki Ajar, “Sumuhun bobot.”
“Ari budakna awéwé atawa lalaki?”
“Sumuhun, putrana téh pameget duanana ogé.”

Sang Raja bendu teu kira-kira.
Bokor jeung kawali dipiwarang ditémbongkeun,
maksudna ngabohongkeun kana piunjuk Ki Ajar.
Bokor emas disépak, ragrag di Pulo Sumatra.
Éta sasakalana nu matak di Sumatra loba emas.
Kawali ogé disépak, ragragna di lebah lembur,
anu nepi ka ayeuna nelah Kawali.
Sang Raja wuwuh benduna, énggal nyabut keris,
di¬tewekkeun ka Ki Ajar, tapi keris kalah ka ngeluk.

Ari Ki Ajar némbongkeun jajaténna,
lelembutanana medal tina ragana,
ragana kantun ngalumbuk tanpa daya.
Bawaning ku palay pupuasan,
ku Sang Raja layon Ki Ajar disépak,
ragragna di Gunung Padang,
salin jinis jadi oray nu nelah Nagawiru.

Kacatur dua praméswari tuluy ngandeg,
patuanganana beuki ageung-beuki ageung.
Sanggeus jangkep salapan bulan,
brol Déwi Pangrenyep babar,
putrana pameget, lucu jeung kasép.
Kakasihna ditelahkeun Aria Banga.
Harita kénéh ngayakeun pésta,
wiréh raraosan Sang Raja lir ka putra pituin,
malah terus digadangkeun mangku kaprabon.

Kira-kira heuleut sabulan,
Sang Raja nyumpingan Naga¬ninrum,
duméh anjeunna ngaraos hémeng,
aya nu bobot sapuluh bulan tacan brol.
Naganingrum kasondong keur nangis baé.
Ku Sang Raja diupahan dilelemu,
malah terus anjeunna ébog,
ébog dina pangkonan Naganingrum,
bari mundut dipundayan, nepi ka kulemna.

Teu kungsi lila Sang Raja ngoréjat gugah,
lantaran ngadangu soara tan katingalan,
pokna, “Hé Raja dolim!
Sampéan geus nyiksa Ki Ajar Sukaresi,
anu teu tuah teu dosa.
Ku sabab éta, tangtu sampéan di ahir
bakal meunang wawalesna.”
Sang Raja ngahuleng ngaraga meneng,
ngémutan cariosan soara tan katingalan.

Awitna Sang Raja nyangka,
yén Naganingrum anu sasauran,
tapi tétéla piunjuk Naganingrum,
yén sora téh jolna tina patuanganana.
Wuwuh hémeng manah Sang Raja.
¬Mariksakeun bongbolongan ka ahli nujum.
Nu dipariksa ngawangsul,
yén Naganingrum putrana sangar,
engkéna matak runtag ka nagara.

Harita kénéh Naganingrum ditundung,
sina ingkah ti jero karaton,
dititah matuh di hulu dayeuh.
Sanggeus kitu Déwi Pangrenyep disaur,
dijangjian ku Sang Raja,
lamun Naganingrum babar,
putrana kudu buru-buru dipalidkeun.

Kacaturkeun barang ngaraos rék babar,
Naganingrum miwarang néang paraji,
tapi unggal indung-beurang padasuwung,
lantaran geus dijangjian ku Déwi Pangrenyep,
kabéh kudu ingkah ulah araya di imah.
Api-api niat rék nulungan,
buru-buru Déwi Pangrenyep ka hulu dayeuh,
sumping ka nu rék babar.

Sasumpingna, énggal Naganingrum diurus,
cepilna duanana dicocokan ku kapas,
ari socana duanana dilampat ku malam,
jeung panangan duanana dibarogod.
Naganingrum kagét, pok sasauran,
“Naha Nyai mana kaniaya teuing.
Ieu Embok teu ngadéngé naon-naon
jeung teu ningal naon-naon.”
“Wayahna Embok,” walon Déwi Pangrenyep,
“Kitu kedahna anu rék babar mah.”

Gancangna carita baé,
Naganingrum geus brol babar,
putrana pameget mulus tur kacida kasépna.
Tali ari-arina diteukteuk ku Déwi Pangrenyep,
orokna diwadahan ku kan¬daga,
sarta diteundeunan endog hayam hiji.
Sanggeus di¬tutup rapet pisan,
kandaga téh dipalidkeun ka Citanduy.

Ari santenna ditenung jadi kirik,
sarta tuluy diun¬jukkeun ka Sang Raja,
yén Naganingrum putrana kirik.
Sang Raja kacida benduna,
miwarang Léngsér nelasan Naganingrum.
Tapi Léngsér panjang pikiran.
Naganingrum dipernahkeun di nu singkur,
didakukeun geus disébakeun ka duruwiksa.

Kocap deui kandaga anu dieusi orok,
ngang¬kleung di Walungan Citanduy;
beuki hilir beuki ka sisi baé,
lila-lila nyang¬sang di lebah badodon,
tataheunan Aki Balangantrang.
Ti peutingna Nini Balangantrang ngimpi,
ngimpi ngalahun bulan,
atuh Nini téh kacida atoheunana,
boga rasa bakal meunang bagja.

Gancangna baé Aki jeung Nini,
arindit naréang tataheunan.
Tapi barang ningal kandaga,
geus teu nolih kana badodon,
panyangkana éta kandaga dieusi dunyabrana.
Ari dibuka, sihoréng eusina orok lalaki.
Nini Balangantrang suka taya babandinganana,
wantuning hayang boga anak ti babaheula.
Rigidig baé kandaga téh dipanggul ku Aki,
dibawa nyingkur ka lembur Geger Sunten.

Murangkalih kacida morontodna,
yuswa tujuh poé geus kawas nu tujuh bulan,
yuswa tujuh bulan geus kawas nu tujuh tahun,
malah ahirna mah geus sawawa baé.
Ku Nini jeung Aki kacida dipikanyaahna.
Kawantu murangkalih taya kuciwana.
Keur kasép téh loba kabisana deuih,
kabisa nu geus nyampak ti barang lahir.
Tapi nepi ka harita mah éta murangkalih,
can dibéré ngaran ku Nini-Aki Balangantrang.

Dina hiji poé, murangkalih ngiring ka leuweung.
Ningali aya manuk aclog-aclogan dina tangkal.
“Aki, manuk naon éta téh ngaranna?”
“Éta téh manuk ciung,” walon Aki.
Teu kungsi lila, ningal sato gugurayangan.
“Ari itu, sato naon ngaranna, Ki?”
“Éta téh ngaranna wanara,” walon Aki.
“Kumaha Ki, mun ngaran kuring téh Ciung Wanara?”
“Atuh, kacida alusna éta ngaran téh,” ceuk Aki.
Ti harita, nelah baé ngaranna Ciung Wanara.

Dina hiji poé Ciung Wanara téh ngapung,
ti awang-¬awang ningali karaton Galih Pakuan.
Harita téh kabeneran Aria Banga nuju ameng,
diaping ku paraménak,
dipajengan ku pajeng bawat.
Ciung Wanara ngentab manahna,
ningali Aria Banga sakitu didama-dama¬na.
Ari salira anjeunna sakitu kasangsarana.
Salamina hirup di lembur singkur.

Sanggeus lungsur deui ka bumi,
jleg di hareupeun Aki Balangantrang,
Ciung Wanara téh sasauran,
yén hoyong kagungan hayam adu.
“Di dieu mah teu aya hayam adu.
Éta baé endog anu tina kandaga
candak ka Gunung Padang,
nyuhunkeun disileungleuman ku Nagawiru.”
Ciung Wanara henteu talangké,
harita gé biur baé nga¬pung ka Gunung Padang.

Sasumpingna ti Gunung Padang,
bari mawa hayam jago alus naker,
Ciung Wanara marik¬sakeun ibu rama.
Ciung Wanara teu percayaeun,
disebutkeun anak Nini-Aki Balangantrang téh.
Tungtung¬na Aki téh ménta témpo sapeuting,
susuganan aya bong¬bolongan ti Déwa.
Peutingna Aki Balangantrang ngimpi,
yén Ciung Wanara téh saenyana mah,
putra Sang Per¬mana di Kusuma ti Naganingrum.

“Lamun kitu,” saur Ciung Wanara téh,
“Kuring arék ka dayeuh Galih Pakuan,
rék ngadon ngadu hayam di ditu.
Ieu hayam urang adukeun jeung hayam raja.”
Aki jeung Nini Balangantrang ngahulag,
duanana embung ditinggalkeun.
Tapi tina bawaning keukeuh Ciung Wanara,
tungtungna téh dibralkeun baé.
Saméméh jung, dirangkulan ku Nini jeung Aki,
bari padangadoakeun sing lulus banglus.

Biur Ciung Wanara ngapung.
Di satengahing jalan salin rupa,
jadi budak hideung goréng patut jeung bu¬citreuk.
Hayamna ogé nya kitu deuih,
dijieun hayam turundul jaba tukung,
teu meueus-meueus acan jiga hayam adu.
Barang nepi ka sisi dayeuh,
Ciung Wanara nyirorot, jleg baé napak lemah.
Di karaton ditanya ku gulang-gulang,
saha ngaran, anak saha jeung urang mana.

Ciung Wanara ngawalon sangeunahna,
“Kaula téh anak Ema pamajikan Bapa.
Ari lembur anu dilingkung ku kikis,
nu imahna nyanghareupan buruan,
jeung ngagigirkeun pipir.
Perkara ditanya ngaran, kaula mah lain tikukur.”
Gulang-gulang kacida ambekeunana,
tuluy ngarontok ka budak hideung.
Les baé budak téh ngiles, teu kanyahoan losna.
Sihoréng ka alun-alun, jadi deui Ciung Wanara.

Diunjukkeun ka Sang Raja,
yén aya budak cucungah, kitu-kitu pandéna.
Sang Raja nimbalan Léngsér néangan éta budak.
Ari Léngsér geus terus rasa,
geus nyahoeun lain budak samanéa,
budak sotéh ngan warugana wungkul,
da ari batinna mah dununganana,
nyaéta Sang Permana di Kusuma.
Nurutkeun itunganana,
éta budak tangtu aya di alun-alun.

Ana béh téh henteu samar deui,
itungan Léngsér henteu nyalahan.
Gancangna Ciung Wanara dideuheuskeun ka Raja.
Dipariksa ku Sang Raja, ngajawab satarabasna,
kieu pokna, “Abdi Gusti Ciung Wanara,
anak Aki Bala¬ngantrang ti Geger Sunten.
Ka dieu téh réhna gaduh hayam aben rada anéh.
Indung hayam lamina ngendog sataun,
sayangna dina kandaga,
méméh megar palid heula.”

Saur Sang Raja, “Hayam kami mah si Jelug,
nyatuna gé sapoé satanggungan.
Hayam manéh geus tangtu éléh.
Naon ti manéh tumpanganana?”
Piunjuk Ciung Wanara,
“Saupami hayam abdi Gusti kawon,
abdi nyanggakeun pati hurip.
Sawangsulna upami kagungan Gusti anu kawon,
abdi Gusti nyuhunkeun nagara sabeulah,
katut karaton sapuratina.”

Sang Raja geus ngarasa ujub,
yén hayam Ciung Wanara nu bakal éléh.
Sabab Si Jelug can kungsi asor di pakalangan.
Sanggeus maitkeun jangji pasini,
prung baé ngadu hayam.
Ngan sageprakan pisan,
si Jelug geus paragat nyawana.
Ciung Wanara ngibing tatandang,
lir banténg néangan lawan.

Sang Raja nyaur, “Ka dieu Radén!
Ama arék papas¬rahan nagara.
Nagara Galih Pakuan dibagi dua.
Beulah kulon ba¬gian Ciung Wanara,
beulah wétan bagian Aria Banga.”
Aria Banga harita kénéh disaur.
Disaksian ku paramantri pong¬gawa,
dua putra lajeng diistrénan,
sami-sami kenging gelaran Sang Prabu.

Prabu Ciung Wanara geus madaleman,
sasarengan sareng ibuna, Naganingrum.
Hiji poé Ciung Wanara sasauran jeung Lengser,
nyarioskeun raja satru katut ibu kawalonna,
geus meujeuhna meunang hukuman.
Ku Léngsér geus dirujukan;
tuluy Ciung Wanara ngadamel panjara beusi.
Ari pan¬jarana geus anggeus,
diunjukkeun ka Sang Raja,
didakukeun cawis abdi-abdi nu jarahat.

Sang Raja taya kacuriga,
malah teras ningalian éta panjara,
diiring ku Déwi Pangrenyep.
Semu resep naringalianana téh,
nepi ka lalebet pisan naringalian jerona.
Geus kitu mah ku Ciung Wanara,
dipeundeutkeun panto panjara téh,
jeprét disosi sarta dibaguded ranté beusi.
Sang Raja jeung praméswari sasambat,
ku Ciung Wanara henteu ditolih.

Kacaturkeun Aria Banga,
sanggeus uninga yen ibu-ramana dipanjara,
énggal baé narajang Ciung Wanara,
der ga¬lungan padanémbongkeun kasaktén.
Perang tanding beurang-peuting,
taya nu éléh taya nu meunang.
Beuki lila beuki jauh ti nagara,
tungtungna jol baé nepi ka sisi walungan.

Aria Banga katéwak tuluy baé dibalangkeun,
ngalayang nepi ka peuntas ti wétan.
Kersaning Pangéran, Aria Banga dipaparinan émut.
Pokna, “Ayeuna mah urang eureunan mumusuhan,
pamali tarung jeung dulur, anggur urang pada-pada
ngaheuyeuk dayeuh ngolah nagara.
Kakang bagian ka wétan, adi bagian ka kulon.
Ieu walungan jadi watesna, urang telahkeun Cipamali,
sangkan jadi panginget-nginget keur urang,
pamali bengkah jeung dulur.”

Sanggeus kitu, Ciung Wanara mulang ka nagara.
Ari panjara, harita kénéh disépak katut eusina,
tuluy rag¬rag di palebah lembur,
anu nelah Kandangwesi tug nepi ka kiwari.
Dayeuh Galih Pakuan dipindahkeun ka béh kulon,
ditelahkeun Pakuan Pajajaran.
Ciung Wanara jumeneng raja bari diaping ku ibu,
lulus mulus teu aya cela cangcala.

Terima kasih telah berkunjung di blog amatir saya ^_^ atas segala kekurangan ataupun ingin Wallpaper dan Cerita lainnya silahkan tulis di komentar.

Hatur Nuhun.

Sumber : Dongeng Uing
(Catetan : Carita di luhur ku Sacadibrata dijudulan "Sasakala Cioamali")